Hoofdstuk 9 - Een stad die haar duurzame ambities waarmaakt

Inleiding

Mensen zijn onderdeel van een prachtige schepping waarvan het bestaan in Gods handen ligt. We laden ons op in mooie landschappen en genieten van de wonderlijke schoonheid van bloemen, bomen, insecten en andere dieren. Onze stad is een van de groenste steden van Europa met bovendien een ambitieuze klimaat- en duurzaamheidsagenda. Dat geldt ook voor de ChristenUnie. Wij willen krachtig inzetten op de hoopvolle en noodzakelijke beweging die gaande is naar een groene, duurzame economie die zich houdt aan de grenzen van de aarde en aan de norm van ecologische en sociale gerechtigheid. Wij maken ons sterk voor schone energie, energiebesparing waar mogelijk, het voorkomen van verspilling en bescherming van waardevolle natuur in een lokaal vormgegeven energiesysteem van volledig hernieuwbare energie. Het groene en innovatieve karakter van Almere biedt een uitgelezen kans hierin trendsetter te zijn. Maar al die plannen kunnen niet zonder de steun en betrokkenheid, enthousiasme en (extra) inzet van onze inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de overheid zelf.

De gemeente heeft de regie in deze lokale energietransitie. Een belangrijke taak is te zorgen dat het doel haalbaar en betaalbaar is en iedereen de overstap mee kan maken. Dit betekent concreet werken aan participatie, waarbij lusten en lasten eerlijk(er) worden verdeeld. Dat kan op allerlei manieren: van een gebiedsgebonden bijdrage die terugvloeit naar de lokale samenleving tot een aandeelhouderschap van inwoners/coöperatie. Maar ook door het actief betrekken van omwonenden bij plannen voor energieopwekking (zoals zonne-energie en windmolens) en hen laten meeprofiteren van de voordelen.

• De gemeente Almere pakt duurzaamheid integraal aan en dit wordt in ieder beleidsstuk waar het relevant is, meegenomen (duurzaamheidstoets).
• De gemeentelijke organisatie heeft een voorbeeldfunctie en is klimaatneutraal in 2025. Ook op het gebied van energiebesparing en zuinige verlichting laat de gemeente zien hoe het hoort.
• Energiecoöperaties brengen de energietransitie dichter bij de burger en maken lokaal eigendom mogelijk. Daarom willen we dat het gemeentebestuur deze coöperaties voor vol aanziet en als het nodig is praktisch en financieel ondersteunt.
• De ChristenUnie is voor de inzet van energiecoaches die inwoners begeleiden bij het zetten van stappen in het verduurzamen van hun woning en hen helpen om de subsidiemogelijkheden optimaal te benutten. Isolatie van de woning is de eerste stap op weg naar een energie-neutrale stad. Daarna volgen maatregelen als zonnepanelen en de inzet van warmtepomp of aansluiting op het warmtenet.
• Het zijn nu doorgaans de laagste inkomens die in de slechtst geïsoleerde huizen wonen, zowel koop als huur. Er wordt daarom als eerste ingezet op renovatie van de corporatiewoningen met de laagste energielabels en koopwoningen van mensen met lage inkomens. Om huiseigenaren met een kleine beurs te helpen hun huis te isoleren, zorgt de gemeente voor krediet, terugbetaling naar draagvlak en kwijtschelding van de restschuld na 15 jaar.

Naar een lokaal systeem van volledig hernieuwbare energie

Almere heeft het voordeel van een nieuwe stad. De infrastructuur en bebouwing is relatief modern en grote delen van de stad zijn al aardgasvrij. Het warmtenet in Almere-Poort is bovendien al 100% CO2-vrij. Dat betekent niet dat er geen werk te doen is. De doelstelling is dat Nederland in 2050 geen aardgas meer gebruikt. Dit betekent nogal wat voor een eigenaar van een bestaande woning in Almere Haven en Almere Buiten. De gemeente Almere speelt hier lokaal op in door te zorgen voor passende plannen en één loket.

De ChristenUnie vindt het belangrijk zorgvuldig met zonne-energieprojecten om te gaan. Door de groei van elektrische mobiliteit zal de vraag naar laadmogelijkheden toenemen. Opwekking van zonne-energie op daken en in gevels is een uitstekende vorm van meervoudig ruimtegebruik. Almere moet zich daarom in de eerste plaats richten op het plaatsen van zonnepanelen op de grote lege daken van gebouwcomplexen (of die nu van de gemeente zijn of van een particulier of corporatie). We zijn kritisch op zonneparken op het land vanwege het inefficiënte gebruik van (dure) ruimte. Toch hebben we ook die nodig, willen we de duurzaamheidsdoelstellingen halen. De gemeente dient daar heldere condities voor aan te geven.

Voor grootschalige zon- en windprogramma’s is het belangrijk dat de gemeente niet alleen technische, maar ook sociaalmaatschappelijke kaders hanteert, met aandacht voor betrokkenheid van omwonenden, grondeigenaren en overige belanghebbenden en voor lokaal eigendom en zorgvuldige integratie in het landschap (meervoudig ruimtegebruik).

Ook de industriële bedrijven in Almere zullen een bijdrage moeten leveren aan de energietransitie. De gemeente moet hen uitdagen om samen een energiebesparingsconvenant te sluiten. Door samen te werken, brengen bedrijven elkaar tot ideeën en zetten ze extra stappen om energie-efficiënt te worden.

De mogelijke komst van grootschalige datacenters moet zorgvuldig worden gewogen. Vanuit de exploitanten gezien is Almere op dit moment een aantrekkelijke vestigingsplek, maar de effecten van mega-datacenters op de energie-infrastructuur zijn groot. 

De normen voor afvalscheiding worden steeds strenger. In 2025 mag er nog 30 kilo restafval per persoon per jaar zijn. De ambitie van de gemeente Almere is echter om op nul kilo uit te komen. De ChristenUnie gelooft dat gedragsverandering eerder komt door het belonen van goed gedrag dan het straffen van ongewenst gedrag. Daarin past de keuze voor methode PMD+, die het inwoners makkelijker maakt en scheiding achteraf eenvoudiger.

• De gemeente werkt met warmtenet-leveranciers aan 100% CO2-vrije leverantie in heel Almere in 2040.
• De gemeente zorgt voor één ‘van-het-gas-los’-loket waar inwoners van Almere Buiten en Haven terecht kunnen voor zowel technische als financiële arrangementen om een woning aan te passen.
• De gemeente faciliteert duurzaamheidsfondsen en duurzaamheidsleningen en sluit aan bij de gemeentelijke verduurzamingsregeling (gvr).
• Geschiktheid van daken voor zonne-energie en het aanleggen van laadinfrastructuur worden verplicht in het Bouwbesluit utiliteitsbouw.
• De gemeente Almere hanteert de principes van de Gedragscode Zon op Land.
• De gemeente Almere zorgt ervoor dat de eigen behoefte aan energie duurzaam, binnen de landsgrenzen, het liefst zo lokaal mogelijk opgewekt wordt.
• In de komende raadsperiode maken we het gemeentelijke inkoopbeleid volledig duurzaam en eerlijk: 100% schone energie uit Nederland en producten die voldoen aan de regels van eerlijke handel.
• Er komt differentiatie in de OZB heffing voor bedrijven, eventueel op basis van het energielabel. De vervuiler betaalt meer dan de vergroener.
• Er komt een gezamenlijke aanpak circulaire economie met lokale branche en ondernemersverenigingen (bijv. voor het uitwisselen van lokale reststromen).
• Het recycleperron is dé plek waar grondstoffen een nieuw leven kunnen krijgen. Er moet daar dus ruimte zijn voor het inzamelen van goederen voor kringloop- en reparatiedoeleinden, ook door andere verwerkers zoals kringloopwinkels en maatschappelijke initiatieven.
• Er wordt meegedaan aan landelijke bewustwordingsacties rond het voorkomen en hergebruiken van afval, zwerfvuil en compost. Bij aanbesteding neemt de gemeente op dat grondstoffen aan het eind van de levenscyclus eenvoudig te scheiden en herbruikbaar moeten zijn.
• De overgang naar het nieuwe afvalverwerkingssysteem PMD+ gebeurt zo spoedig mogelijk. De gemeente maakt nu al afspraken met nascheiders om geen onnodige vertraging op te lopen.
• De gemeente stelt heldere voorwaarden aan de komst van grootschalige datacenters. De ChristenUnie wil dat plannen voldoen aan de voorwaarden voor een lokaal systeem van volledig hernieuwbare energie.

Klimaatadaptatie en natuurbeleid

Natuur is goed voor de mens en gelukkig is Almere een groene stad. Toch zijn er nog gebieden waar te weinig groen voorkomt, met name in de winkelgebieden. De komende periode breiden we daarom op die plekken groen uit in Almere en vervangen we zoveel mogelijk bestrating door groen(stroken). Juist in die gebieden werkt groen mee om hittestress te verminderen en bij te dragen aan schonere lucht en betere leefbaarheid. Elders in de stad kan dat door groene daken te maken. Daarmee werken we in Almere aan meerdere doelstellingen tegelijk: waterberging, verkoeling, biodiversiteit en zonnepanelen leveren meer rendement.

• We hanteren de in de afgelopen raadsperiode vastgestelde visie Ecologie en voeren de doelstellingen versneld uit.
• Almere kent een ecologische hoofdstructuur en die blijft intact. Bij het aanleggen van nieuwe wijken en inbreiden in de bestaande stad zorgen we ervoor dat het aanwezige groen zoveel mogelijk wordt behouden en versterkt. We gaan door met het aanleggen van natuurvriendelijke oevers rond het Weerwater en de randmeren van onze gemeente. We zetten ons in voor de realisatie van nieuwe natuur, zoals het doortrekken van de Markerwadden naar de Almeerse kant van het Markermeer.
• De Blocq van Kuffeler wordt een eco-toeristische hotspot tussen de Lepelaarsplassen, het Markermeer en de Oostvaardersplassen.
• We maken ecologisch maaibeheer de standaard. Dat betekent dat we soms bewust niet maaien en zwerfafval eerst wordt opgeruimd alvorens er gemaaid wordt.
• We stimuleren inwoners van Almere om hun tuin te vergroenen in plaats van verstenen door mee te doen aan het NK Tegelwippen.
• Gemeentegrond wordt alleen verpacht onder strikte duurzaamheidsvoorwaarden gericht op behoud of versterking van de biodiversiteit.
• We stimuleren inwoners en bedrijven om groene daken te realiseren. De gemeente geeft hierin het goede voorbeeld door zoveel mogelijk daken van gemeentelijk vastgoed groen te maken, al dan niet in combinatie met zonnepanelen.
• Er komt de komende raadsperiode een klimaatadaptatieplan rond waterbeheer dat ten minste samen met het waterschap is ontwikkeld. 

Luchtvaart en Lelystad Airport

In Almere hebben we op verschillende manieren te maken met de luchtvaart. Voor vele Almeerders is deze sector een directe of indirecte bron van werk en inkomen, bijvoorbeeld door een baan op Schiphol of bij een luchtvaartmaatschappij. Met het openen van een uitgebreid vliegveld Lelystad verwacht de regio bovendien een economische impuls waar ook Almere van hoopt te profiteren. Als ‘overloopluchthaven’ waarbij de totale vliegcapaciteit niet toeneemt ontlast Lelystad Airport (de leefomgeving rond Schiphol). Bovendien is de nieuwe luchthaven een van de modernste en duurzaamste ter wereld. 

We hebben echter als stad ook te maken met de andere kant. Dagelijks vliegen vele vliegtuigen over de stad van of naar Schiphol, met schadelijke uitstoot en geluidsoverlast als gevolg. Dat zal met uitbreiding van Lelystad Airport toenemen voor Almere, de rest van Flevoland en Oost-Nederland. Daarbij gaat het niet alleen over de overlast binnen onze gemeentegrenzen maar over de negatieve klimaat- en milieueffecten van luchtvaart in het algemeen. Het recente IPCC-rapport maakt onomstotelijk duidelijk dat alle vormen van fossiele brandstofgebruik moeten worden verminderd, terwijl we daar voor vliegen nog volledig afhankelijk van zijn. En ook al heeft de gemeente Almere hier maar beperkte invloed op, doordenking helpt om waar het wél kan de juiste impulsen te geven.

De vorig jaar ontwikkelde luchtvaartvisie van de ChristenUnie geeft een helder kader weer: eerst verminderen van uitstoot en hinder voordat we kunnen spreken over groei; de rekening voor milieuschade van de luchtvaart niet zomaar afschuiven richting de toekomst maar nú in rekening brengen voor wie die schade toebrengt; en zorgen voor voldoende en betaalbare alternatieven op de middellange afstanden.

De gemeente Almere gaat niet over het openen of niet openen van Lelystad Airport; dat besluit wordt door het kabinet genomen. De landelijke ChristenUnie heeft zich uitgesproken tegen opening, en ook de ChristenUnie Almere zal hier niet actief op aandringen.

De gemeente dient echter wel voor de belangen van haar inwoners op te komen in regionale samenwerkingsverbanden, bij de Provincie en bij het Rijk. Daarbij gaat het zowel om economische belangen als het belang van een gezonde leefomgeving en een betrouwbare overheid.

Dat kan wat ons betreft onder meer op de volgende manieren:

• Scherpe monitoring van gemaakte afspraken en gedane beloften rond werkgelegenheid en economische ontwikkeling van de regio.
• Scherpe monitoring van naleven van procedures en wet- en regelgeving rond Lelystad Airport (MER’s, natuurbescherming, vergunningen, stikstofuitstoot, vliegroutes).
• Bij eventuele opening van Lelystad Airport: aandringen bij provincie en Rijk op duurzaamheidsmaatregelen, zowel publiek als privaat (zoals CO2-neutraal vliegen van/naar Lelystad en goede ontsluiting via openbaar vervoer).
• Bij het niet openen van Lelystad: aandringen op ruimhartige compensatie voor gedane investeringen (zowel publiek als privaat) en een gericht programma om de sociaaleconomische positie van Flevoland te verbeteren.
• In regionale samenwerkingsverbanden primair inzetten op duurzame vormen van vervoer.
• Steun aan de voorstellen van de provincie om aanvliegroutes te verleggen.
• Continue en scherpe monitoring van geluids- en milieuoverlast boven Almere en aanspreken van de veroorzakers.