Hebben we Wouter eigenlijk al eens bedankt?
Afgezien van de Taliban geloof ik niet dat iemand een dankwoord aan Wouter Bos heeft uitgesproken voor de luchthartige manier waarop hij in het voorjaar de handdoek in de ring heeft geworpen. Toch heeft hij met die daad een hele prestatie geleverd, want daarmee heeft hij ervoor gezorgd dat we nog steeds moeten beginnen met bezuinigen op de overheidsuitgaven, dat we een kabinet hebben dat alleen maar mag watertrappen, dat we een verkiezingsuitslag hebben gekregen waar de honden geen brood van lusten en waarvan na 100 dagen nog niemand de eindjes aan elkaar heeft kunnen macrameeën om een stabiel ogend meerderheidskabinet te krijgen, dat we weliswaar de Scylla van een paars-plus regering zijn ontweken, maar nu dreigen te verzeilen op de Charybdis van een rechts-min kabinet, waarvoor zijn eigen partij nog niet eens gevraagd wordt gedoogsteun te geven. Bovendien heeft hij zichzelf de gelegenheid ontnomen  zich tegenover de Kamer te kunnen verantwoorden voor zijn beleid met betrekking tot de overname van ABN door een bankenconsortium en het debacle met de IJslandse internetbank Icesave.

Als collateral damage van zijn onder het kabinet ontplofte bermbom heeft Nederland het in Uruzgan opgebouwde krediet volledig vergooid en erger nog, de Afghanen om wie het toch eigenlijk was begonnen, in één korte les bijgebracht dat ‘betrouwbaarheid en doorzettingsvermogen’ kwaliteiten zijn die onze militairen wel, maar onze politici niet bezitten. Ze kennen wellicht de uitdrukking niet dat ‘wie a gezegd heeft, ook b moet zeggen’, maar dat wij ons er niet aan hebben gehouden begrijpen ze misschien wel. (En denk alstublieft niet dat ik een vurige supporter van de Afghaanse oorlog ben. Eerlijk gezegd heb ik de neiging Mercutio na te spreken, in Romeo en Juliet: ‘a plague on both your houses’. Karzai en de Taliban zijn wat mij betreft de Afghaanse Montagues en Capulets en evenmin als Mercutio heb ik de behoefte dood te bloeden als slachtoffer van hun familievete, maar dat geldt waarschijnlijk voor de meeste Afghanen ook).  

Formatiekosten
Omroep Flevoland meldde op 19 juli jl dat de PVV fractie in Almere woedend was over de torenhoge kosten die gepaard zijn gegaan met de formatie van het nieuwe college. Uit onderzoek van de partij zou blijken dat die kosten de hoogste van Nederland zijn geweest. Vooral het bedrag dat is uitgegeven aan eten en drinken vindt de PVV de perken te buiten gaan en deze partij beloofde dan ook na het reces de PvdA, als trekkende partij, verantwoording te vragen over de 47 duizend euro die de vorming van het nieuwe college van burgemeester en wethouders in Almere zou hebben gekost, vooral over de 18 duizend euro die de onderhandelaars hebben vergaderd, gegeten en gedronken en waarvan de PVV een graat in de keel heeft overgehouden.  

Deze belofte is door de PVV vervuld op 9 september en ik heb naderhand geconstateerd dat ik er goed aan gedaan heb de voorstelling van Silo-8 niet in te ruilen voor deze vorm van volksvermaak. De bespreking werd gehouden in de Witte Kamer en ik moet zeggen dat de geluidsweergave via internet abominabel was. Vooral de heer Gompers van de PVV was voor mij nauwelijks verstaanbaar, maar wat ik van hem hoorde kwam vooral neer op verdachtmakingen in de richting van de informateur en de PvdA en het herhalen van de mantra ‘in deze tijden van economische crisis’. 

Het was geen wonder dat hij nauwelijks meeliggers kreeg en de discussie als een nachtkaars uitging; zelfs zonder dat meneer Huis te weten was gekomen hoeveel extra het had gekost om het ‘Blok van Drie’ op te breken.
Het is jammer dat de PVV juist nu zijn aangrijpingspunt heeft gezocht bij de kosten van een formatie, maar misschien dacht ze in juli dat de formatie van een rechts-min kabinet op dat moment al een gelopen race was dus relatief goedkoop zou uitvallen. Na 100 dagen met een nog lopende teller ziet dat er heel anders uit. Maar ook dat is democratie. Helaas is het zo dat democratie geld kost, soms zelfs veel geld; bijvoorbeeld als het nodig is volksvertegenwoordigers extra beveiliging te geven zodat ze onbelemmerd tot ver over de grenzen polariserend kunnen optreden. 

Dat betekent natuurlijk niet, dat je niet mag proberen de formatiekosten binnen de perken te houden, maar omdat deze recht evenredig toenemen met de duur van de formatie, is het misschien handiger oplossingen te bedenken die de formatieperiode kunnen bekorten. Wat vindt u ervan als we een besluit zouden nemen dat alle onderhandelaars verplicht worden voor hun eigen natje en droogje te zorgen gedurende het formatieproces? Dit lijkt me een mes dat naar twee kanten snijdt, omdat het zowel de duur als de kosten van de formatie positief kan beïnvloeden.

Democratie begint aan de top
Soms wordt je door de tijd genoodzaakt je inzichten aan te passen bij veranderende omstandigheden. In het verleden heb ik regelmatig beweerd dat de PVV geen democratische partij is, want een partij heeft leden die invloed kunnen uitoefenen op de partijstandpunten en die een partijleider kunnen kiezen. Niets van dit alles bij de PVV, waarvan de leider als lijfspreuk hanteerde: ‘le parti, c’est moi!’ en die uit hoofde van zijn leiderschapsbeginsel de door hem ingehuurde Kamerleden van een strikte aansturing kon voorzien. 

Nu lees ik tot mijn verbazing dat leden van de PVV-fractie beduidend meer invloed op hun fractieleider Geert Wilders hebben dan de buitenwereld denkt. Zij zouden ervoor gezorgd hebben dat Wilders toch verder wilde praten over een rechts minderheidskabinet terwijl hij daar zelf geen zin meer in had. Er zijn zelfs al commentatoren die voorspellen dat de PVV zich zal ontwikkelen tot een democratische partij. Nu maakt één zwaluw nog geen zomer en zelfs als dit de tweede is na het gepiep van Hero Brinkman over democratisering van zijn partij (lees beweging), dan is er waarschijnlijk nog een lange weg te gaan.

Toch is dit de manier waarop democratieën ontstaan. Als je naar de geschiedenis van democratische landen kijkt, zie je altijd dat de democratische gedachten zich ontwikkelen aan de top; in de omgeving van de baas, zeg maar. Daar begint altijd het gevecht om invloed te verwerven op de besluitvorming van de baas en zodra dit begint te lukken wordt die  nieuwe invloed vastgelegd in regels en afspraken; het begin van medezeggenschap. In de loop van de tijd breidt zich dit als een olievlek uit en op een gegeven ogenblik komt het zelfs zover dat invloedrijke personen hun macht proberen te (be)vestigen of uit te breiden door rechtstreeks steun te zoeken bij het gewone volk. Voilá, democratie! Ik erken dat dit aardig cynisch klinkt en ik ben graag bereid te luisteren naar uitleggers die deze hele ontwikkeling kunnen verklaren uit pure opwellingen van idealisme. Toch heeft idealisme er ongetwijfeld ook mee te maken, want hoe kan anders verklaard worden dat de democratische samenlevingsvormen juist in de oorspronkelijk protestantse staten tot hun grootste bloei zijn gekomen? 

Maar zelfs als deze ontwikkeling binnen de PVV zich zou doorzetten is dat nog geen garantie dat er een echt democratische partij uit voortkomt. Dat blijkt bijvoorbeeld weer eens uit de commotie die in Friesland is ontstaan rond het vertrek van een aantal SP Statenleden. Deze SP’ers zijn boos op het landelijke partijbureau, omdat de SP in november niet zal deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen in de nieuwe Zuidwesthoekgemeente in Friesland. De details van dit geschil laat ik even voor wat ze zijn; wat mij vooral interesseert is de verklaring van de provinciale fractievoorzitter van de SP, Ad van de Kolk. Hij zegt dat de beslissing van het partijbestuur de druppel is. Volgens hem is er al jarenlang van alles mis bij de partij: ”Op papier is de partij democratisch, maar eigenlijk is dat niet zo. Het bestuur dicteert wat er moet gebeuren.’’ Deze uitspraak bevestigt wat ik in het verleden meerdere malen heb aangevoerd; dat de SP zich nooit ontworsteld heeft aan haar liefde voor het ‘democratisch centralisme’, een erfenis van het Leninisme.
Voorlopig zie ik nog geen reden te denken dat de democratie binnen de PVV veel verder zal komen dan binnen de SP, maar misschien mogen we het wel alvast als winst beschouwen als kiezers niet langer gevraagd wordt te stemmen voor een dictator, maar voor een oligarchie. We zijn dan in elk geval weer op het niveau van de Romeinse vorm van democratie. 

Jelte Huizenga
ChristenUnie raadslid 2006-2010